Menapoz doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu dönemdir. Bütün kadınlar bu özel dönemi yaşarlar. Şişman kadınlarda daha erken olmakla birlikte menapoz yaşı 48- 55 olarak belirtilmektedir. Bu dönemde organizmada önemli değişiklikler gözlenir; bunların dışında hormonal değişiklikler gelmektedir. Menapoz dönemde sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite yapma ve ek olarak tıbbi tedavi çok önem kazanmaktadır.Menapoz sonrası kadınlardaki en büyük sorun hızlı kilo alınmasıdır. Kimi kadınlar yemek yemekten bağımsız olarak yağlandıklarını hissederler.
Bu normal fizyolojinin getirdiği bir yağlanmadır. Daha önce kilo sorunu olmayan kadınlarda da şişmanlık gelişebilmektedir. Östrojen düzeyindeki azalma besin alımını etkiler ve bazal metabolik hızda azalmaya neden olur. Kadınlarda fiziksel aktivite düzeyindeki azalma da bu ağırlık kazanımının daha hızlanmasını sağlamaktadır. Yaşamın bu döneminde düzenli fiziksel aktivite önceliklidir. İdeal ağırlığın sürdürülmesi, kalp ve kemik sağlığı için önemlidir.
Diyabet, kalp ve damar hastalıkları ve kanserden korunmayı sağlar. Bu nedenle menapozdaki kadınların haftada 4- 5 kere 40- 60 dakika düzenli yürüyüş veya sevdikleri spor aktivitelerini yapmaları gerekmektedir.Menapoz dönemindeki şişman kadınlarda, ağırlık kaybı programları planlanırken kemik mineral yoğunluğu osteoporoz riski düşünülerek diyetin süresine, şekline ve fiziksel aktivitenin yoğunluğuna dikkat edilmesi gereklidir.
Şişmanlık ve östrajen düzeyindeki azalma, kan yağ düzeylerini olumsuz etkilemektedir. Kötü huylu ( LDL ) kolesterolde ve trigliserit denilen kan yağ düzeyinde artma, iyi huylu ( HDL ) kolesterolde azalma oluşmaktadır. HDL/ LDL kolesterol oranının bozulması, kardiyovasküler hastalıklar için önemli bir risk faktörüdür. Ayrıca yapılan çalışmalar menapozdaki şişmanlığın tip 2 diyabet oluşumu için de risk faktörü olduğu düşünülmektedir. Halk sağlığı çalışmaların sonuçları menapoz sonrası kadınlarda, beden kitle indeksi ile meme kanseri arasında pozitif ilişkinin varlığını göstermiştir.
Bu nedenle menapozdaki kadınların mutlaka vücut ağırlıklarını hedef tartılarında tutmaları önemlidir.Menapozda östrojen düzeyindeki azalma ile kadınların kemik kaybı hızlanır, böylece kalsiyum gereksinimi artar. Bu dönemde idrarda kalsiyum atımındaki artış, bağırsaklardan kalsiyumun etkin emilmesindeki azalma ve diyet ile yeterli kalsiyumun alınmaması, kemik kaybının nedenlerindendir.Menapoz sonrası sağlığın korunması ve kaliteli yaşam için, diyet ve yaşam şeklinin önemli olduğu bilinen bir gerçektir.
Araştırmaların sonuçları menapoz sonrası kadınlarda besin gereksinmesinin genç kadınlardan farklı olduğunu göstermektedir. Beslenme programları düzenlenirken kadınlarda bu dönemde oluşabilecek şişmanlık, kalp- damar hastalıkları ve osteoporozu önleyici şekilde diyetlerin hazırlanması gereklidir.Bunları sıralayacak olursak;
- Her öğünde dört besin grubundaki besinler aynı öğünde yer almalı ve bireyin gereksinmesine uygun miktarlarda tüketilmelidir. Böylece gereksinim duyulan tüm besin ögeleri vücuda alınmış olur.
- Süt yoğurt grubunda günlük mutlaka 3-4 porsiyon tüketilmelidir.
- Et grubundan toplam 3 porsiyon tüketilmesi gerekmektedir.
- Bitkisel özlü sıvı yağlar özellikle soya yağı ve erken hasat zeytinyağı menapozdaki kadınlar için hayat kurtarıcıdır.
- Besin ögesi olmayan fitokimyasalların kronik hastalıklara karşı koruyucu etkisi olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle çiğ sebze ve kabuklu meyveler ve fitoostrojen etkisi sebebiyle soyalı ürünlerin beslenmelerinde mutlaka yer alması gerekmektedir.
- Düşük yağlı ve düşük kolesterollü diyet yapılmalıdır. Çünkü bu dönemde kan yağları ve kolesterolü üzerinde artışlar olmaktadır. Doymuş, tekli doymamış ve çoklu doymamış yağ asitlerinden zengin besinlerin uygun oranlarda seçimi sağlanmalıdır.
- Özellikle omega -3 yağ asitlerinden zengin diyetin tüketilmesi önerilmektedir. Bunlar; ceviz, balık, ayçiçeği yağı, soya yağı, ay çekirdeği, badem gibi besinlerdir ve güvenli miktarda tüketilmelidir.Basit karbonhidratların yerine kompleks karbonhidratları tercih ediniz.
- Sebze ve meyvelerden zengin diyetlerin tüketilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Posa tüketimi arttırılmalıdır. Diyetle yeterli miktarda alınan lif kronik hastalıklardan ( şeker, kanser, koroner kalp hastalığı) koruyucudur.
- Ayrıca protein tüketiminden kaçınılmalıdır. Proteinin sağlandığı kaynaklar özellikle osteoporoz ile kalp damar hastalıkları açısından önem kazanmaktadır. Diyet; hayvansal proteinden zengin, sebzelerden fakir ise diyetle asit yüklenmesi pH’ yi düşürür., osteoklastları uyarır, osteoblastları inhibe eder ve bu durum kalsiyum dengesinde negatif etki oluşturur. Ayrıca hayvansal proteinden zengin besinlerin tüketilmesi doymuş yağ tüketimini de arttırır. Az yağlı süt ve süt ürünleri, yağsız etler, derisiz tavuk ve hindi eti hayvansal kaynaklı proteinlerdir.
- Diyetin vitamin ve mineral içeriği yeterli olmalıdır. Özellikle kalsiyumun yeterli miktarda tüketilmesi önem taşımaktadır. Yapılan çalışmalar menapoz sonrası kadınlarda hormon yerine koyma tedavisi uygulanıp uygulanmamasına göre farklı kalsiyum gereksinmesinin olduğunu göstermektedir.Yemeklere aşırı tuz eklenmemeli ve tuzlanmış besin tüketimine de dikkat edilmelidir. Çünkü tüketilen aşırı tuz idrarda kalsiyum atılımını arttırır, hipertansiyon ve kalp damar hastalıklarına zemin hazırlar.
- Alkolden sakınılmalıdır. Alkol bazı vitamin ve minerallerin vücutta kullanılmasına olumsuz sonuçlar teşkil etmektedir. Kalsiyumun emilimini bozmaktadır. Şişmanlığa zemin hazırlar.Sigara içilmemelidir. Sigara kalp damar hastalıklarına risk teşkil edeceği gibi D vitaminin aktif hale dönüşmesini de azaltmaktadır. Ayrıca kandaki C vitamini düzeyini ve serum östrojen düzeyini de azaltmaktadır.
- Aşırı kafein tüketilmemelidir.
- Her gün bol sıvı alınmalı ve sulu yiyeceklerin tüketimi arttırılmalıdır. Günlük yaşamının streslerinin kontrol altına alınmaması, özellikle aşırı yeme, sigara ve diğer kötü alışkanlıkların önlenmesi açısından önemlidir.
